از قدیمالایام، بومیان ایران با توجه به محیطی که در آن زندگی میکردند، خلاقیتهای معماری و مهندسی را به کار میبردند. سبک معماری ایرانی قدیمی در مرکز فلات ایران با شرایط منطقه سازگار بوده است. بنابراین، آثار مربوط به این دوره بهعنوان یک میراث ملی و جهانی قابلتوجه میباشد. فرمهای هندسی همچون دایره و مربع و همچنین طرحهای قرینه، از عناصر پرکاربرد در این دوره هستند. همچنین به دلیل فراوانی خاک رس در مناطق فلات ایران، ساختمانهای خشتی بسیاری بر اساس این سبک معماری ایجادشدهاند.
آجر
وجود ایوانها در اطراف و یک حوض و چند باغچه در حیاط اکثر بناها سایت های معماری ایرانی به چشم میخورد. حیاط محلی برای برگزاری مراسم نیز به حساب میآمد و میزبانی مهمانان عروسی، عزا و تجمع اقوام در حیاط صورت میگرفت. در برخی بناهای مجلل چندین حیاط برای استفادههای مختلف وجود داشت. پیش طاق یکی از عناصر شکوهبخش بناهای ایرانی بوده که کاروانسراها، مساجد، مدرسهها و آرامگاهها را مزین کرده است. پیش طاق به در بزرگ ورودی با ارتفاع زیاد میگویند؛ این عنصر هم بر اهمیت ساختمان میافزاید و هم باعث مشخص شدن موقعیت آن نسبت به سایر بناها میشود.
- بادگیرها بهشکل چهارگوش ساخته میشوند و در دیوارهای آنها سوراخهایی وجود دارد؛ تیغهها و جدارهای درون بادگیرها از خشت یا ترکیب خشت و چوب شاخته شدهاند.
- یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونهای معماری ایران را درون گرا ساخته است.
- میدان نقش جهان اصفهان که البته خود به سبک اصفهانی که یکی از شیوههای معماری ایرانی است ساخته شده.
- هر چه بر تعداد محورها افزوده شود تقارن پیچیده تر می گردد و تأثیر بیشتری بر طرح می گذارد ؛ اما به همان میزان ، رعایت آن در كل طرح مشکل تر می شود.
ایوان به نام بهارخواب و مهتابی هم شناخته میشود و در شرق ایران رواج بسیاری دارد. مسجد جامع کرمان، مدرسه و مسجد مشیر السلطنه، مدرسه سپهسالار تهران و بارگاه مقدس شاهچراغ از جمله بناهای ایرانیِ دارای ساعت سردر هستند. آرک یا طاق ایرانی یکی دیگر از ویژگی های رایج در معماری ایرانی است. این بخش معمولا به صورت تزیینی و یا رساندنِ نور به داخل بنا ساختهمیشد. معماری بومی آذربایجان پدید آوردنده ی سه شیوه، رازی، آذری و اصفهانی بوده است؛ پس خاستگاه این شیوه شهر اصفهان نبوده ولی در آنجا رشد و بهترین ساختمان ها در آنجا رشد کرده است. از دیدگاه استاد پیرنیا شیوه ی اصفهانی آخرین معماری شیوه معماری ایران است که در نوشته های غربی به شیوه صفوی، افشاری و زند…
مرکزگرایی در معماری ایرانی، نوعی صراحت و وضوح در انتظام قضایی ایجاد می کند و باعث جهت یابی انسان در فضا میگردد. فرد بودن تعداد این قسمت ها بدین خاطر است که در چنین تقسیم بندی هایی محور مشخص تر و در نتیجه تقارن بیشتر احساس می شود و برعکس در تقسیم های زوج ، عنصر میانی در شکل های متشابه طرفین ادغام می شود و چندان به چشم نمی آید. چیزی که باعث میشه خانههای قدیمی به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم بشن. فضاهای تقسیم مثل هشتی شکل بگیرن یا در مساجد ورودیهای غیرمستقیم داشته باشیم. به جرات میتوان بادگیر را یکی از نمادهای مهم معماری ایرانی دانست؛ بادگیر در معماری قدیم همان نقشی را بر عهده داشته که تهویههای امروزی انجام میدهند.
سبک های مختلف معماری ایرانی
ایوانها از سه طرف توسط ساختمان محدود میشوند و از طرفی دیگر به سوی حیاط بازند. در پایین چهارچوب دربهای ورودی خانه برآمدگی کوچکی وجود دارد که نقش مرز بین فضای بیرونی و درونی را مشخص میکند. بههنگام بارش باران همین آستانه سدی برای ورود آب به خانه بوده است.
تفاوت معماری ایرانی و خارجی
آشنایی با اصول معماری ایرانی | معماری نواز